کمان پارتی و نیزه پارسی

کمان پارتی و نیزه پارسی

در دوران ایران باستان، کاربرد سلاح های متفاوت از اهمیت بالایی برخوردار بود. اما کمان برای یک سرباز اشکانی و نیزه برای یک سلحشور هخامنشی چه اهمیتی داشت؟ در واقع کمان و نیزه، نشانگر پیکربندی جنگجوی ایرانی بود. این بحث مقدمه ای است برای بازشناسی سنت سلحشوری ایرانی و درآمدی بر نشانه شناسی سلاح در ایران باستان.

(کمان پارتی و نیزه پارسی) عنوان سخنرانی دکتر شروین وکیلی است که اینک به فرازهایی از آن اشاره میکنیم. به گفته وی، اولین متن فارسی دری که در آن به نیزه نیز اشاره شده ، بیتی از اشعار رودکی است.

جایی که گذرگاه دل مخزون است

آنجا دو هزار نیزه بالا خون است

البته در اینجا نیزه، نه به معنای اصلی خود، بلکه به عنوان واحد طول بکار رفته است. تمام تمدنهای با قدرت و شاخص تاریخ، دستگاه اخلاق جنگی مختص خود داشته اند. نقطه اشتراک تمام این تمدنها، سعی در ایجاد مفهوم بنیادین (انضباط بدن در پیوند با اخلاق) و هدف آنها رسیدن به یک (سوژه منضبط اخلاقی) بود. پس از روشن شدن هدف والای سنت سلحشوری در ایران باستان، دکتر وکیلی به بیان معانی و کاربرد و زمانه نیزه و کمان پرداخت.

نیزه (یا اشجی در زبان فارسی باستان) با کلمه رستی در سانسکریت، هم ریشه است. نیزه در خطی راست حرکت میکند و باید به طور مستقیم با آن جنگید و از محدود سلاحهایی است که میتوان هم پرتابی و هم دستی از آن بهره برد. کلمه اشجی یا همان نیزه، در کتیبه های هخامنشی به شکل (اشتیه) که به معنای راستی و صدق و تقوا به کار رفته است. میتوان جنگیدن با نیزه (که هخامنشیان به آن میپرداختند) را برای به دست آوردن راستی دانست.

در کتیبه داریوش بزرگ، شاه خود را (نیزه وری) خوب میداند. چه سواره و چه پیاده.

دکتر وکیلی مطالب این کتیبه را بیانیه ای سیاسی میداند که نشانگر نظم اخلاقی هخامنشی و به دور از خشونت است. (کمان) سلاحی فقط پرتابی است و بر خلاف نیزه، تا فاصله ای دور هم پرتاب میشود و ساخت آن نیازمند مهارت در فن خاصی است. (زه کمان) چنان اهمیتی داشت که آن را از روده گاو قربانی برای مهر (خدای جنگ و روشنایی) میساختند). مزیت کمان بر نیزه این است که کمان تیرهای زیادی را پرتاب میکرد. اگر به تصاویر دوره اشکانی بنگریم، میبینیم که خدای مهر، (به عنوان نماد این دوران) نیز کمان بدست دارد.

منبع: روزنامه ایران